Pojęcie zupełności odnosić można do sfery stosowania prawa i sfery wykładni.

• Zupełność systemu w sferze stosowania prawa oznacza, że dla każdego zagadnienia prawnego podmiot stosujący prawo musi znaleźć normę. Sąd np. ma obowiązek rozstrzygnąć przedstawioną mu sprawę i żadne okoliczności nie mogą go z tego obowiązku zwolnić.

• Zupełność systemu prawa w sferze wykładni oznacza, że dla każdego stanu faktycznego rozpatrywanego na gruncie przepisów prawa, przepisy te przewidują pozytywne lub negatywne skutki prawne.

Z pojęciem zupełności systemu prawa wiąże się ściśle termin luki prawnej. System zupełny powinien być systemem wolnym od luk. Luka to „biała plama", pustka na pewnym odcinku obszaru prawnego; brak regulacji prawnej. Nie każdy brak przepisów należy traktować jako lukę. Wielu dziedzin życia normodawca celowo nie reguluje. O luce mówimy jedynie wtedy, gdy brakuje normy dla takiego stosunku społecznego, który- biorąc pod uwagę całokształt obowiązującego ustawodawstwa- powinien być uregulowany. Przyczyny wystąpienia luk w prawie są rozmaite. Prawo nie nadąża często za przemianami, jakim ulegają stosunki międzyludzkie. Ustawodawca tworząc przepisy nie jest w stanie przewidzieć wszystkich ewentualności. W rezultacie zachodzą sytuacje, których obowiązujące prawo nie normuje, mimo że potrzeba regulacji jest oczywista. Zdarza się też, że normodawcą celowo pozostawia lukę w tworzonym zespole przepisów. Zwłaszcza, gdy odnoszą się one do nowych dziedzin. Dopiero po pewnym czasie, gdy działalność organów stosujących prawo dostarczy praktycznych doświadczeń, wypełnia się tę lukę przez wydanie odpowiedniego aktu.

Pamiętać należy, iż skoro system powinien być zupełny, luki nie mogą być traktowane jako luki rzeczywiste. Luki występujące w systemie prawa są więc lukami pozornymi, tj. takimi, które zostają wypełnione w celu umożliwienia rozstrzygnięcia konkretnych spraw.

W języku prawniczym mówi się często o kilku rodzajach luk w prawie. Są to jednak zróżnicowane sytuacje, które najczęściej nie polegają na faktycznych lukach. Termin luka ma w odniesieniu do tych sytuacji najczęściej znaczenie przenośne. Wyróżniamy tutaj następujące sytuacje:

1. luka extra legem,

2. luka contra legem,

3. luka intra legem,

4. luka techniczna,

5. swoista luka w prawie.

Luka extra legem ma miejsce wtedy, gdy system norm bezpośrednich nie wypowiada się o danym stanie faktycznym, chociaż powinien. Innymi słowy jest to luka polegająca na tym, że normy prawne milczą na temat danego stanu faktycznego.

Luka contra legem dotyczy sytuacji, w której stosujący prawo podmiot ocenia ujemnie pozytywne konsekwencje, zawarte w normach prawnych.

Luka intra legem polega z kolei na mało precyzyjnych sformułowaniach języka prawnego. Powstaje wtedy, gdy regulacja jest zbyt „luźna", za mało konkretna.

Luka techniczna występuje wtedy, gdy norma prawna reguluje daną sytuację, lecz jednak milczy o jakimś drobnym elemencie, bez którego to elementu wydanie rozstrzygnięcia nie jest możliwe.

Swoista luka w prawie dotyczy sytuacji, gdy brak jest normy, która zgodnie z inną normą obowiązującą powinna była zostać ustanowiona. Akt prawny wyższego rzędu (np. ustawa) zawiera upoważnienie do wydania konkretnego aktu niższego rzędu (regulującego szczegółowo daną materią), lecz występuje opóźnienie legislacyjne. Akt niższego rzędu nie ukazuje się.

Luka w prawie może w szczególności wystąpić wówczas, gdy i są to tzw. luki konstytucyjne:

1. ustawodawca nie zakończył procesu prawodawczego wbrew wyraźnej zapowiedzi, np. Rada Ministrów nie wydała przepisów wykonawczych do ustawy mimo przepisu blankietowego zobowiązującego RM do takiego działania („swoista luka w prawie");

2. pomimo zakończenia procesu legislacyjnego nadal nie można ustalić norm regulujących określoną kwestię, np. utworzona zostaje jakaś instytucja ustrojowa (np. organ państwa), a nie zostały określone jej pełne kompetencje itp. („techniczna luka w prawie").

Odnotować można poglądy, że usunięcie tych luk jest niejednokrotnie możliwe „z ustawy" i „z prawa".

Usuwanie luki konstytucyjnej, zwłaszcza z prawa sprzyja zapewne sprawności stosowania prawa, rozstrzygania konkretnych spraw. Jednak niebezpieczeństwo prawotwórczej roli organu stosującego prawo pojawia się tu bardzo wyraźnie. W następstwie tego może być zagrożone zaufanie obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, pewność obrotu prawnego itd.

W polskim systemie prawnym nie dopuszcza się stosowania analogii z prawa. Z ustawy jest natomiast niedopuszczalna w prawie karnym. W innych gałęziach prawa, np. cywilnym, w drodze analogii nie można wprowadzać wyjątków od zasad.

Luka w prawie sformułowana na podstawie oceny, że pewne postępowanie jest nieuregulowane, a powinno być uregulowane, jest wyrazem rozbieżności między obowiązującym systemem prawa a postulowanym modelem, oczekiwaniami kierowanymi pod adresem prawa. Luka taka jest określana jako luka aksjologiczna. Jest to wynik uznania, że ustawodawca racjonalny, jeżeli nie przewidział określonego obowiązku czy uprawnienia, to uczynił to świadomie. Inaczej mówiąc, z jego punktu widzenia określone postępowanie jest indyferentne. Nieunormowanie pewnego stanu faktycznego nie jest więc luką w obowiązującym prawie, gdyż właśnie dla tego prawa określone postępowanie jest obojętne. Nie oznacza to natomiast, że z punktu widzenia jakichś ocen społecznych, politycznych itd. pewne postępowanie będzie obojętne. Jednak usunięcie zróżnicowania powstałego w rezultacie porównania systemu prawnego, postulowanego (wyobrażonego) z obowiązującym stanem prawnym, tj. usunięcie luki aksjologicznej, jest możliwe tylko przez wydanie odpowiedniej normy prawnej.

Niektórzy autorzy mówią również o tzw. lukach logicznych. Mają one wynikać z istnienia sprzeczności norm. Gdy „spotkają" się normy sprzeczne lub przeciwne logicznie, wytwarza się stan „próżni prawnej". Istnienie luk logicznych jest jednak wątpliwe, ponieważ do ich powstawania nie dopuszcza stosowanie reguł kolizyjnych mających rozstrzygać, która z norm, w razie sprzeczności, znajduje zastosowanie.

Nauka i praktyka prawa wypracowała metodę usuwania luk w prawie. Pomijamy tu oczywiście usuwanie luk przez samego ustawodawcę na drodze tworzenia prawa. Mamy na względzie usuwanie luk dokonywane przez stosujących prawo i podejmujących na jego podstawie decyzje władcze (np. sądy).

Przyjęcie tezy, że luki aksjologiczne są lukami pozornymi, a luki logiczne w ogóle nie występują ze względu na możliwość zastosowania reguł kolizyjnych, prowadzi do wniosku, iż metoda analogii w prawie znajduje zastosowanie do usuwania luk konstrukcyjnych.

Sposoby przeciwdziałania lukom:

1. wprowadzenie do tekstu prawnego norm poza prawnych, do których odsyła prawo (nie są one usankcjonowane przez prawo, ale są inaczej sankcjonowane np. w życiu społecznym) np. zasady współżycia społecznego;

2. wykorzystanie w prawie wiedzy (osiągnięć). Normy prawne zastępowane są przez normy wiedzy np. lekarz powinien wykonywać swoje obowiązki zgodnie ze sztuką lekarską;

3. odesłania ukryte np. jeżeli przemawia za tym ważny interes państwa, społeczny. Nieostre pojęcia znajdujące się w regulacjach prawnych;

4. uznanie administracyjne w przepisach prawych;

5. orzecznictwo sądowe są publikowane. Ustalone na podstawie tych orzeczeń zasady prawne są obowiązującymi regułami.

Rodzaje luk:

• luka bierności- najbardziej łatwa do wychwycenia, oznacza nie wypełnienie obowiązku przez tego kto miał to prawo wykonać (kiedy luka jest wynikiem zaniedbania organu odpowiedzialnego za występowanie danej regulacji, przepisu);

• luka postulatywna- chodzi o taki stan, iż prawo pozostało, a życie społeczne poszło naprzód. Brak jest prawa, które zaspokajałoby te potrzeby (stany faktyczne, które zaistniały nie znajdują regulacji w przepisach prawnych);

• luka ewolucji (ewolucyjna)- w sytuacji, gdy prawo jest, ale zostało uregulowane jakiś czas temu. Stan rzeczywisty nie przystaje do stanu regulowanego jakiś czas temu (cywilizacja, postęp, zmiany gospodarcze). Następuje dezaktualizacja przepisów prawnych.