Śledź nas na:



Dyrektywy interpretacyjne

Dyrektywy interpretacyjne II stopnia:

Wskazują one sposób posługiwania się dyrektywami interpretacyjnymi I stopnia, tzn. służącymi do ustalania znaczenia przepisu w kontekstach: systemowym, językowym i funkcjonalnym oraz sposób wyboru znaczenia przepisu w wypadku uzyskania jego różnych znaczeń.

Na pierwszym miejscu znajduje się dyrektywa, w myśl której:

  1. w procesie wykładni należy stosować kolejno dyrektywy wykładni: językowej, systemowej, funkcjonalnej. - treść dyrektywy pierwszej. (Z uwagi na to, że prawo wyrażone jest za pomocą języka, jego znaczenie słowne musi być pierwszą wskazówką odnośnie jego treści. Z tego też względu przyjmuje się, że wykładnia gramatyczna jest punktem wyjścia wszelkiej wykładni, a ponadto każda inna wykładnia odnosi się do elementu językowego).

  2. Jeżeli norma nie ma dostatecznie określonego znaczenia na gruncie dyrektyw językowych, to należy stosować dyrektywy systemowe i logiczne, jeżeli zaś i one nie doprowadzają do potrzebnego uściślenia trzeba stosować dyrektywy funkcjonalne - treść II dyrektywy.

  3. Ustalenia znaczeń należy dokonywać w sposób - by żaden ze zwrotów wchodzących w skład interpretowanych norm nie został uznany za zbędny, czyli nie został pozbawiony znaczenia ani też norma interpretowana nie została uznana za zbędną w ramach danego aktu prawnego - treść III dyrektywy.

  4. Należy zatem eliminować taką wykładnie przy której pewne normy czy ich części byłyby zbędne - uzyskałoby się sprzeczność, nielogiczność, absurd lub choćby niezgodność z normami obowiązującymi. Eliminuje się też wykładnie której ustalenia prowadzą do skutków ujemnie ocenianych ze względu na cel normy - treść IV dyrektywy.

 

Wykładnia prawa jest ustalaniem znaczenia jego poszczególnych przepisów na płaszczyznach: językowej, systemowej i funkcjonalnej nie we wzajemnej izolacji i harmonii. Chodzi o poszukiwanie takiego znaczenia prawa, które miałoby potwierdzenie w analizie dokonywanej na trzech wymienionych płaszczyznach.

 

Dyrektywy i reguły pomocnicze w wykładni prawa - chodzi tu o reguły kolizyjne i inne ukształtowane w wieloletniej praktyce prawniczej, które mogą być traktowane jako dyrektywy interpretacyjne o charakterze ogólnym. Ich wartość jest zróżnicowana.

Wnioskowanie a fortiori - z uzasadnienia. Znane są 2 rodzaje uzasadnienia:

maiori ad minus - wnioskowanie z uzasadnienia silniejszego na słabsze. Jego podstawą jest przepis prawa o charakterze uprawniającym lub nakazującym. Jeśli ktoś jest uprawniony lub zobowiązany do czynienia więcej, to tym samym jest uprawniony do czynienia mniej. Np. skoro sąd jest uprawniony do pozbawiania kogoś władzy rodzicielskiej, to tym bardziej może tę władzę ograniczyć.

minori ad maius - wnioskowanie z uzasadnienia słabszego na silniejsze. Jego podstawą jest przepis o charakterze zakazującym. Jeśli nie wolno czynić mniej, to tym bardziej nie wolno czynić więcej. Np. skoro po drodze rowerowej nie może jechać obok siebie dwóch rowerzystów, to tym bardziej nie może trzech.

Lex superior derogat legi inferiori - przepis rangi wyższej uchyla przepis rangi niższej. Ustawa nie musi uchylać i nie uchyla aktów wykonawczych do niej, gdyż tracą one swoją moc z dniem uchylenia ustawy.

Lex posterior derogat legi priori - ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą. Z reguły każda ustawa zawiera klauzulę derogacyjną, tzn. postanowienie określające datę wejścia jej w życie. Na wypadek gdyby klauzuli takiej nie było wątpliwości co do obowiązywania aktu rozwiewa powyższa maksyma. Wówczas jednakże nie następuje uchylenie całego aktu, lecz tylko tych przepisów, których przedmiot został uregulowany w akcie późniejszym.

Lex specialis derogat legi generali - ustawa szczególna uchyla ustawę powszechną. U podstaw tej ryrektywy leży podział prawa na powszechne i szczególne.

Prawo powszechne (lex generalis) - to prawo regulujące sytuacje typowe np. art. 1481 KK „kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

Prawo szczególne (lex specialis) - odnosi się do sytuacji, w których występują jakieś istotne z prawnego punktu widzenia okoliczności dodatkowe w porównaniu z sytuacjami typowymi, (np. art. 148§4 KK) „kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 ..."

Mianem lex specialis nazywane są całe akty prawne lub większe ich części.

Lex posterior generalis non derogat legi priori speciali - ustawa późniejsza powszechna nie uchyla ustawy wcześniejszej szczególnej, chyba że wyraźnie postanowi co innego. Pierwszeństwo przepisów szczególnych przed powszechnymi uzasadnia ich większe przystosowanie do normatywnych sytuacji niż czynią to przepisy powszechne.

Lex retro non agit - ustawa nie działa wstecz. Jest to podstawowa zasada państwa prawnego. Wynika ona z jedynie słusznego założenia, że prawo jako reguły zachowania się jego adresatów musi być ustanawiane wcześniej niż obowiązek przestrzegania. Od nikogo nie można bowiem wymagać, by stosował się do prawa, którego nie ma, a taka właśnie sytuacja powstaje, gdy prawu nadaje się moc wsteczną. Nie wzbudza natomiast sprzeciwu nadanie wstecznej mocy takim przepisom, które wyłącznie polepszają sytuację obywateli.

 



Zobacz także