Śledź nas na:



Założenia demokratycznego państwa prawnego

Cel administracji publicznej w ujęciu przedmiotowym

W państwie prawnym administracja publiczna jest wykonywaniem ustaw, a prezentowane w doktrynie określenie, że stanowi ona twórczą działalność w ramach ustaw należy rozumieć jako stwierdzenie faktu, ze jest celem i treścią działalności administracji publicznej jest organizowanie stosunków społecznych i gospodarczych, tworzenie nowych wartości w ramach upoważnień ustawodawczych i że administracja publiczna polega w znacznej części na wykonywaniu odpowiedniej działalności faktycznej.

Zdaniem S. Kasznicy dla administracji celem istotnym jest wywoływanie w świecie zewnętrznym pewnych "zjawisk uważanych za korzystne z punktu widzenia interesu publicznego; celem jest wytworzenie jakichś konkretnych wartości społecznych: dobrej drogi czy szkoły. Tak rozumiana administracja w ujęciu przedmiotowym bywa określana jako "czynność administrowania", tzn. takiego kierowania wykonywaniem zadania. by stosowane środki były odpowiednie do osiągnięcia wytyczonego celu.

W precyzyjnych określeniach administracji w ujęciu przedmiotowym podkreśla się, że jest to aktywność, zachowanie się. specyficzny typ operacji w ramach których realizacja prawa jest środkiem do celu, którym jest zabezpieczenie interesu publicznego.

Według W. Jakimowicza celem administracji jest zabezpieczenie interesu publicznego, którym na pewno na zasadzie negatywnego określenia nie jest osiągnięcie zysku, co nie wyk1ucza, że osiągnięcie zysku może być jedną z konsekwencji realizacji interesu publicznego.

 

Cel administracji publicznej w ujęciu podmiotowym

W tym ujęciu administracja to organ, tzn. człowiek, względnie grupa ludzi powiązanych węzłem przynależności organizacyjnej wedle sfery przyznanej im właściwości. Według J. Borkowskiego administracja to zespół ludzi tworzący pewną całość, mający wspólny cel działania, dysponujący uprawnieniami władczymi i zwiadowczymi oraz środkami rzeczowymi.

J.S Langrod podkreśla, że administracja jest przede wszystkim planowym zgrupowaniem ludzi w służbie pewnej misji publicznej. Misją publiczną jest realizowanie interesu publicznego.

 

Określenie celu administracji publicznej:

J.S Langrod przyjmuje, że cel administracji to:

  • w węższym zakresie: momenty uzasadniające bezpośrednio aktywność danej gałęzi administracji i warunkujące spełnienie ich zadań, a znajdujące oparcie w wykładni reguł o właściwości, organizacyjnych, proceduralnych, o kontroli, w zwyczaju.

  • w szerokim: momenty istotne da służby publicznej w jej całokształcie, znajdujące oparcie przede wszystkim w nauce i judykaturze.

 

Celem publicznym administracji rozumianym szeroko jest już samo działanie administracji zdeterminowane prawnie i ukierunkowane na realizację interesu publicznego a celem publicznym w wąskim znaczeniu jest pożądany wynik tego działania postaci zrealizowania interesu publicznego o sprecyzowanym kształcie.

O ile realizacja celu publicznego w jego szerokim znaczeniu jest podstawową cechą działań administracji, którą powinna ona realizować niezależnie od tego, czy ustawodawca wyraźnie na taki obowiązek wskazuje, to wymóg uzyskania przez administrację określonego, kon1cretnego wyniku jej działania powinien być sprecyzowany przez prawodawcę wprost.

 

Określenie celu publicznego w konstytucji:

Konstytucja odwołuje się do celu publicznego w dwóch miejscach:

  • art.2l ust. 2 stanowi, że wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem,

  • w art. 216 ust. 1 że środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie.

 

Z regulacji tych wynika że ustrojodawca nie definiuje pojęcia celu publicznego ani w szerokim ani w wąskim rozumieniu ale przez uczynienie z tej kategorii obligatoryjnej przesłanki pozbawienia prawa dobrze nabytego, pozwala określić jej charakter. Wobec braku zdefiniowania pojęcia celu publicznego w wąskim rozumieniu, ustrojodawca upoważnia ustawodawcę zwykłego do uregulowania sposobu realizacji tego celu, musi być zatem uregulowany w innym akcie (niższej rangi) niż konstytucja. Oznacza to, że cel publiczny w znaczeniu węższym nigdy nie może być sprzeczny z celem publicznym w jego szerokim rozumieniu. Należy podnieść, że ustrojodawca nie tylko upoważnia ustawodawcę zwykłego do uregulowania sposobu realizacji tego celu, ale jednocześnie wyznacza kryteria, jakimi ma kierować się ustawodawca.

 

Określenie celu publicznego przez ustawodawcę zwykłego

Relacje między celem publicznym w szerokim rozumieniu a celem publicznym w węższym rozumieniu można porównać do relacji między zadaniami a kompetencjami administracji lub ściślej między normą zadaniową a normą kompetencyjną. Jak podkreślał Z. Ziembiński "pojęcie zadania jest na ogół przyporządkowane, a raczej podporządkowanie pojęciu celu. Chodzi o jakieś działania prowadzące do realizacji tego celu. Czym innym jest stan rzeczy do zrealizowania i innym- czynność zmierzająca do zrealizowania pewnego stanu rzeczy".

Normy zadaniowe określają treść administracji przez bezpośrednie odniesienie do wartości uznanych przez prawodawcę, które przyjmuje postać nałożonego na organ administracji publicznej normatywnego obowiązku działania nakierowanego na realizację jakiejś wartości i nie jest związane z pojawieniem się konkretnego stanu faktycznego. Cechą szczególną norm zadaniowych jest także to, że podstawowe środki prawne egzekwowania norm zadaniowych oraz określania konsekwencji ich niewykonania lub nienależytego wykonania podejmuje organ wyższego stopnia nad organem zobowiązanym. Można więc uznać, że z tego punktu widzenia obowiązek realizowania przez administrację celu publicznego jest jej zadaniem wyznaczonym przez konstytucyjną normę zadaniową. Nie ma zatem przeszkód, aby cel publiczny w jego szerokim rozumieniu był pojmowany jako konstytucyjne, zakotwiczony obowiązek organów administracji publicznej wynikający z zadań administracji.

W literaturze prawa administracyjnego wskazuje się, że o ile zadania są powinnymi działaniami o charakterze celowym, to kompetencyjnie je są powinnościami i jednocześnie uprawnieniami do działania w zakresie i w formach określonych przez prawo podczas gdy kompetencje zawierają w sobie zarówno aspekt obowiązku, jak i uprawnienia, to pojęcie zadań odnosi się jedynie do pojęcia obowiązku.

Należy przyjąć że w sytuacjach w których ustawodawca chce ukierunkować działania administracji na osiągnięcie konkretnego celu rozumianego jako pożądany wynik działania w postaci zrealizowania interesu publicznego, to powinien określić ten cel w ustawie, nazywając go właśnie w tekście ustawy celem publicznym

Ustawodawca określa kategorię celu publicznego w jego szerszym rozumieniu poprzez konstruowanie kategorii celu publicznego w jego węższym rozumieniu. Zabieg powyższy pozwala wyeliminować lub znacznie ograniczyć swobodę organów tworzących i stosujących prawo, w tym przede wszystkich organów administracji publicznej.

 

Określenie celu publicznego przez samą administrację

Pojęcie celu publicznego jest określane przez ustrojodawcę, a potwierdzane lub nawet w niektórych wypadkach precyzowane przez ustawodawcę zwykłego. Nigdy natomiast nie jest i nie powinno być kategorią ustalaną przez administrację publiczną.

Swobodę administracji w procesie realizowania celu publicznego, zarówno w jego węższym, jak i szerszym rozumieniu, ograniczają w istotny sposób regulacje proceduralne, których podstawę stanowią przepisy kodeksu postępowania administracyjnego.

 



Zobacz także