Józef Nowacki dzieli je na:

• językowe,

• pozajęzykowe.

Do pozajęzykowych zalicza:

• wykładnię celowościową,

• wykładnię funkcjonalną,

• wykładnię systemową (niekiedy określaną jako systematyczną).

Zdaniem niektórych autorów zaliczenie wykładni systemowej do grupy wykładni pozajęzykowych nie wydaje się uzasadnione, ponieważ wykładnia ta wymaga ustalenia znaczenia przepisów w jego kontekście, a co się z tym wiąże z uwzględnieniem miejsca jego usytuowania w akcie normatywnym, zaś tego aktu w systemie prawa.

Wykładnia ta sprzeciwia się interpretowaniu przepisów bez uwzględniania jego kontekstu. Należy zauważyć, że analizowany przepis jest metodą językową wzbogaconą o wnioski wynikające dla rozumienia tego przepisu z jego kontekstu.

Niektórzy autorzy włączają wykładnię celowościową w ramy wykładni funkcjonalnej, wymieniają także wykładnię historyczną traktując ją jako oddzielny rodzaj wykładni. Uzasadniony wydaje się jednak pogląd, zgodnie z którym traktuje się ja jako odmianę wykładni celowościowej (można ją traktować w ten sposób z uwagi na to że służy ona ustaleniu znaczenia przepisu ze względu na cele jakie przyświecały prawodawcy historycznemu ustanawiającemu dany akt). Zdaniem niektórych autorów możliwe jest wyodrębnienie:

• wykładni logicznej,

• wykładni intencjonalnej.

Nie wszyscy zgadzają się z tym poglądem z uwagi na fakt, że każda wykładnia musi być logiczna, a więc wymienianie takiej (logicznej) wykładni dawałoby podstawę do przyjęcia, że inne wykładnie są nielogiczne.

Z kolei wykładnia intencjonalna stanowi najsłabszą odmianę wykładni celowościowej. Ułatwia ona ustalenie celu przepisu, jednakże precyzyjne jego ustalenie musi być dokonane na skutek dokonania wykładni językowej i systemowej. W związku z powyższym przyjmuje się jako podstawowe 3 rodzaje wykładni:

• językową,

• systemową,

• funkcjonalną.

Jeżeli chodzi o nich wzajemną relację to sprowadza się ona do współdziałania. Wszystkie te rodzaje wykładni powinny być zastosowane w celu ustalenia rzeczywistego ustalenia przepisu.

Z uwagi na rezultat przeprowadzenia wykładni mówi się o:

1. Wykładni literackiej, inaczej dosłownej, ma ona miejsce w sytuacji gdy pomimo zastosowania różnych dyrektyw interpretacyjnych przyjmuje się rozumienie przepisu ustalone za pomocą dyrektyw językowych.

2. Wykładnia rozszerzająca - to wykładnia która przyjmuje znaczenie przepisu, ustalone za pomocą wykładni pozajęzykowych i chodzi o rozumienie przepisu szersze od rozumienia ustalonego po zastosowaniu dyrektyw językowych.

3. Wykładnia zwężająca - występuje wówczas, gdy przyjmuje się znaczenie przepisu ustalone za pomocą wykładni pozajęzykowych i jest ono węższe od rozumienia wyłącznie językowego.

Z uwagi na walor prawny wyróżnia się następujące rodzaje wykładni:

1. Wykładnie o mocy powszechnie obowiązującej.

2. Wykładnię o ograniczonej mocy wiążącej.

3. Wykładnię nie mającą mocy wiążącej.

Ad 1. Wykładnia ta może występować w 2 postaciach:

• wykładni autentycznej - dokonanie tej wykładni należy do organu który interpretowany przepis ustanowił. W naszym porządku prawnym brak norm regulujących tę kwestię. Dopuszczalność stosowania takiej wykładni uzasadniono tym, że ten kto jest upoważniony do tworzenia prawa, ten tym bardziej może interpretować. Argument ten koliduje jednakże z konsekwencjami podziału władz w demokratycznym państwie prawnym, a przede wszystkim zasadą kontroli zgodności wszystkich aktów prawodawczych z konstytucją i aktami wyższego rzędu. W związku z tym wykładni autentycznej się nie stosuje.

• wykładni legalnej - może dokonywać tylko ten organ, który został wyraźnie wyposażony w taką kompetencję. (TK był ale już tej kompetencji nie posiada).

Ad 2. Wykładnia o ograniczonej mocy wiążącej dotyczy konkretnych spraw i wyraża się w wykładni dokonywanej przez:

• organ stosujący prawo,

• organ odwoławczy,

• organ wyższego stopnia,

• NSA,

• SN - w odpowiedzi na pytanie prawne,

• TK (orzeka o zgodności z konstytucją).

Wykładnia dokonywana przez organ stosujący prawo, czyli organ administracji publicznej oraz sąd. Wiąże ten organ w danej sprawie z chwilą doręczenia lub ogłoszenia decyzji, zaś jej adresata od momentu gdy decyzja stała się ostateczna. Wykładnia ta formalnie nie wiąże organu na przyszłość, ale z uwagi na fakt obowiązywania zasad pogłębiania zaufania do organów państwa oraz równości obywateli wobec prawa organ nie powinien w sprawach analogicznych zmieniać bez uzasadnienia swojego rozumienia prawa.

Wykładnia organu odwoławczego - należy zauważyć, że ta wykładnia zastępuje wykładnię organu I stopnia, jest więc dla tego organu wiążąca, lecz tylko w danej sprawie. Wiąże ona ponadto zarówno ten organ jak i adresata decyzji po bezskutecznym upływie terminu do zaskarżenia decyzji do sadu.

Podobnie dzieje się w przypadku wykładni organu wyższego stopnia, z tym, że zakres jego ingerencji w wykładnię organu niższego stopnia jest bardziej ograniczony niż organu odwoławczego.

Wyrażana w orzeczeniu NSA, SN ocena prawna wiąże w sprawie ten sąd oraz organ administracyjny, którego działanie bądź bezczynność stanowiły przedmiot zaskarżenia.

Ad 3. Wykładnia nie mająca mocy wiążącej - może być dokonywana przez każdego. Należy zauważyć, że jej wpływ na rozumienie prawa uzależniony jest wyłącznie od trafności i siły zastosowanej argumentacji. W praktyce istotną rolę odgrywa wykładnia naukowa zwana również doktrynalną. Udział nauki w doskonaleniu wykładni prawa przejawia się przede wszystkim w formie publikowania glos do konkretnych orzeczeń sądowych.

Rozważania dotyczące wykładni językowej wypada poprzedzić uwagami dotyczących relacji pomiędzy językiem prawnym, a językiem prawniczym.

Oba języki związane są z prawem:

Język prawny - to język którym posługuje się prawodawca formułując tekst obowiązującego prawa. Jest to język naturalny, potoczny, jednakże wyposażony w określone zwroty charakterystyczne prawu (dla prawa). Np. „służebność drogi koniecznej, ograniczone prawa rzeczowe". A niekiedy nieco zmienione przez nadanie określonym słowom języka potocznego w pewnym zakresie innego znaczenia.

Język prawniczy - to język w którym formułowane są wypowiedzi o prawie. Posługują się nim przede wszystkim prawnicy wykonujący zawody prawnicze. Jego podstawą jest język prawny poszerzony o dalsze uzupełnienie i modyfikacje języka potocznego. Np. zwroty „przepisy nieostre, klauzule generalne".